Geschiedenis van het Enneagram
De drijfveer om jezelf en anderen beter te begrijpen is niet nieuw. Al eeuwenlang zoeken mensen naar manieren om dit te doen.
De leer van het Enneagram, althans in de hoedanigheid van toen, is al stokoud.
Op diverse momenten in de geschiedenis is er een spoor van de leer te vinden. Het ziet eruit dat het gebruik van het Enneagram vooral voor ingewijden is geweest. Generaties lang is de
kennis van meester op leerling overgedragen. Soms werden er aspecten van het Enneagram beschreven, en is er zichtbaar over gefilosofeerd. Zoals door de bekende Griekse presocratisch
filosoof Pythagoras (6e eeuw v. Chr), hij heeft het Enneagram herontdekt. Later (in de 4e eeuw v. Chr.) ging ook filosoof Plato met de theorie aan de slag:
de ziel werd door hem gezien als een samenstelling van een rationeel en een irrationeel deel.
De term Enneagram is
Grieks, ennea betekent negen en gramma betekent punt of figuur. Enneagram
kun je dus vertalen als figuur met negen punten. Het Enneagram is een methodiek voor karaktertypologie.
Oorsprong van het Enneagram
Het Enneagram heeft invloed gehad op verschillende religies op aarde, zoals het Boeddhisme en het Christendom. Sommige mensen zijn een beetje bang voor het Ennegram. Wij denken dat deze angst is ontstaan doordat de theorie eeuwenlang met een beperkt aantal mensen werd gedeeld, van meester op leerling. Dus dan krijgt het voor de buitenstaander een mysterieus karakter.
Zo zijn er vandaag de dag ook mensen die denken dat het Enneagram gevaarlijk is, misschien omdat er mensen zijn die het gebruiken voor spirituele groei. Of misschien omdat de oorsprong onbekend
is.
Terug naar de Klassieke Oudheid
Sommige bronnen vermelden dat de oorsprong teruggaat tot 2500 v. Chr., andere bronnen beweren dat er al elementen van het Enneagram werden beschreven door de Oude Egyptenaren werd gebruikt (4500-5000 v. Chr.). Niemand echt wanneer en waar het Enneagram is ontstaan.
Wanneer we de duidelijkste sporen volgen dan komen we terecht in het Midden-Oosten. Lokaal heeft de leer daar een groot draagvlak gekregen en later werd het door de Soefi's verder uitgebouwd.
Woestijnvaders
In de 3e eeuw van onze jaartelling leefden de eerste woestijnvaders in de woestijn van Egypte. Deze Christenen werden vervolgd in het Romeinse Rijk, dus ze moesten vluchten voor de Romeinen en kwamen daardoor in de Egyptische woestijn terecht.
Ondanks dat Constantijn de Grote in 313 een einde maakte aan de Christenvervolgingen in heel het Romeinse Rijk, zijn er toch wat kleine groepen Christenen in de woestijn gebleven. Ze leefden daar een monnikenbestaan.
Dit waren de Woestijnvaders, de grondleggers van het Christelijke monnikendom in de Egyptische woestijn. Door hun monnikenbestaan hadden zij dus veel tijd om de inzichten van Plato en Pythagoras verder uit te diepen. Ze begonnen met het onderscheiden van een drietal gebieden in de mens:
- Buik: het gebied van de begeerte
- Hart: het gebied van de emotie
- Hoofd: het gebied van de geest
Woestijnvader Evagrius Ponticus kwam oorspronkelijk uit het gebied naast de Zwarte Zee dat nu Noord Turkije is, en stond bekend als een geleerd mens met een grote algemene kennis. Ponticus
was bedreven in de wiskunde, retorica, filosofie en theologie. Hij plaatste in ieder gebied een emotioneel geladen gedachte die de mens kan beheersen.
Hij beschreef er toen 8, in de volgorde van het hedendaagse Enneagram:
- toorn (woede)
- hoogmoed (trots)
- ijdelheid (bedrog)
- treurigheid (nijd)
- hebzucht
- -
- gulzigheid (onmatigheid)
- wellust
- luiheid
Binnen het Rooms-katholieke Christendom werd deze lijst overgenomen, zij hebben hier een eigen sausje overheen gelegd. Dit is ook wel bekend als 'de 7 hoofdzonden'.
Wanneer je op het Enneagram dan krijg je de onderstaande opsomming:
- Ira (woede - toorn - wraak - gramschap )
- Superbia (hoogmoed - hovaardigheid - ijdelheid)
- -
- Nvidia (nijd - jaloezie - afgunst)
- Avaritia (hebzucht - gierigheid)
- -
- Gula (onmatigheid - gulzigheid - vraatzucht)
- Luxuria (onkuisheid - lust - wellust)
- Acedia (gemakzucht - traagheid - luiheid - vadsigheid, afkomstig van het Griekse "ἀκηδία" )
De Rooms-katholieke kerk zag ijdelheid (wat in het Enneagram op positie 3 staat) binnen Superbia en Angst (prudentia (voorzichtigheid - verstandigheid) werd door deze kerk dus juist als een deugd gezien (dat in het Enneagram op positie 6 wordt beschreven)
Buik, hart, hoofd
De driedeling hoofd, hart en buik is eveneens terug te vinden in het Soefisme. Dit is een afsplitsing van de Islam die sharia regels ziet als uiterlijke schijn, en zich dus meer richt op de verrijking van het innerlijke zijn (innerlijke nabijheid tot God). Ze ontstonden ca. twee eeuwen na de woestijnvaders in hetzelfde gebied.
De driedeling is ook terug te vinden in de Joodse kabbalistische traditie en het hindoeïsme. Deze tradities gaan ervan uit dat de mens door zijn emotionele en mentale drijfveren wordt afgesneden van zijn kern.
Gurdjeff
Pas rond 1915 is het Enneagram naar het Westen gebracht door de Armeens-Russische Georg Ivanovich Gurdjieff. Gurdjieff is in 1877 geboren en zijn ouders waren Armeens en Ionisch Grieks. Hij heeft veel gereisd: Moskou, St. Petersburg en later ging hij ook naar Parijs en andere delen van Europa. Vanuit Europa vertrok hij zelfs naar de Verenigde Staten.
Gurdjieff gebruikte het model als een Transformatief Procesmodel. Hij gaf les en hij bracht zijn leerlingen buiten hun comfortzone om te ervaren. Zijn stelling is dat de mens continu ‘in slaap’ is, en dat we ons daarom onbewust zijn van onszelf en waarom we doen zoals we doen. Zelfverwezenlijking kan pas plaats vinden als we wakker worden en onszelf gaan observeren, tot ons diepste wezen. Gurdjieff beschreef dus de negen verschillende ‘slaap-staten’ zoals we die kennen in het hedendaagse Enneagram.
Het Hedendaagse Enneagram
De laatste decennia is de Enneagram leer toegankelijk geworden. Het is geen geheim model meer dat alleen maar van meester op leerling wordt doorgegeven.
De leer verspreidde zich over de hele wereld. Bijvoorbeeld via Oscar Ichazo, een esoterische leraar uit Bolivia. Hij begon in de jaren ’70 het Enneagram in de Verenigde Staten te onderwijzen. Een van zijn leerlingen, Naranjo, een Chileense psychiater wist het verband te leggen tussen het Enneagram en de hedendaagse psychologie. Ook Jezuïet Robert Ochs zorgde ervoor dat de kennis over het Enneagram bekend werd bij het wereldwijde netwerk missionarissen.
Helen Palmer
Helen Palmer zien wij als de belangrijkste vertegenwoordiger van het hedendaagse Enneagram. Zij was in staat de traditionele leer samen met de huidige psychologisch-wetenschappelijke inzichten toegankelijk te krijgen voor het brede publiek.
Samen met David Daniels ontwikkelde zij een methode om d.m.v. aandachtsoefeningen ontwikkeling van de hogere aspecten van de typen te bevorderen. Helen Palmer en David Daniels zijn de grondleggers van het Enneagram in de verhalende traditie: ieder mens is specialist op het gebied van zijn/haar type. Ieder persoon bepaalt zelf zijn gedrag en heeft daarmee het meeste weg van 1 bepaald type. Dit dient hij/zij zelf te herkennen binnen de Enneagramleer. Het is niet aan de ander om iemand te typeren.
De 9 passies
In het Enneagram van vandaag wordt er niet (meer) gesproken over hoofdzonden, maar over passies. Ook wel drijfveren. De passies van het huidige Enneagram zijn:
- Woede
- Trots
- IJdelheid
- Nijd
- Hebzucht
- Angst
- Gulzigheid
- Lust
- Luiheid
Ieder persoon ervaart ze allemaal in een bepaalde gradatie. Daarbij is altijd 1 passie het meest aanwezig.
Persoonlijke groei
Vandaag is het Enneagram een instrument voor persoonlijke en professionele groei. Een veelgehoorde uitspraak van mensen die onze workshops hebben gevolgd zijn 'Ik ben milder naar mijzelf geworden, en dat maakt mij begripvoller naar andere mensen"
In je liefdesrelatie leer je je eigen automatische destructieve patronen herkennen en het stelt je in staat deze te doorbreken. Maar ook in het bedrijfsleven heb je er veel aan. Hierbij hoef je nog niet eens te denken aan coachingsvaardigheden of leiderschapskwaliteiten, maar je maakt sprongen voorwaarts wanneer je begrijpt hoe je met anderen kunt communiceren.
Op weg naar gezondheid
Door het Enneagram ontdek je dat jouw wereldbeeld niet het wereldbeeld is en dit leidt tot inzicht, groei en uiteindelijk een betere gezondheid. Dat is waar wij het voor doen in Praktijk Panakeia.